Σόφι Λάηζ
Για ένα ποτό στο Τορκί Μπαρ
Αν κάποιος ή κάποια διαβάσει το Τόρκι Μπαρ και το απολαύσει, ο καλύτερος τρόπος να προτείνει την ανάγνωσή του σε άλλους θα έπρεπε να μοιάζει με πρόσκληση για ποτό σε κάποιο αγαπημένο μπαρ, μια Τετάρτη βράδυ, στο κέντρο της Αθήνας. Κι αυτό γιατί, αν κάτι καταφέρνει καλύτερα από οτιδήποτε άλλο ο Βεργέτης στο τελευταίο του βιβλίο, αυτό είναι το να υπενθυμίζει αδιάκοπα πως η ζωή είναι για αυτούς που τη ζουν και δυστυχώς όχι για όσους και όσες την αποφεύγουνε, την φαντασιώνονται, την έχουν χάσει ή, χειρότερα, την τρέμουν.
*
Οι συγγραφικές αρετές του Βεργέτη σε αυτό το σπονδυλωτό μυθιστόρημα ισχυροποιούν τους άξονες που στηρίζουν τις δαγκάνες της γραφής του, από τις οποίες είναι αδύνατον κανείς να δραπετεύσει. Αρετές που ήδη είχαν αρχίσει να διαφαίνονται από το Χόλυ Μάουντεν, τώρα στο Τορκί Μπαρ, δημιουργούν για τον συγγραφέα ένα ακόμη πιο γόνιμο έδαφος ώστε να καταφέρει να πει αυτά που θέλει. Η διάρθρωση της ιστορίας του κάθε ήρωα είναι σφιχτή, διαπλέκεται πετυχημένα σαν σεμεδάκι της γιαγιάς μας κι έτσι μπορεί κανείς και καθεμιά να παρακολουθεί τη «μία ιστορία» άκοπα και καθαρά. Ο τρόπος που αποκαλύπτονται τα πρόσωπα του βιβλίου σε συνδυασμό με την κατάτμηση του κειμένου σε μικρότερα μέρη-υποκεφάλαια (μια φόρμα που συνομιλεί και με προηγούμενες επιλογές του Βεργέτη), επιτρέπει μια σταδιακή, ρυθμική και ολοκληρωμένη εποπτεία από την πλευρά του αναγνώστη· πράγμα καλό τόσο για μας όσο και για εκείνον, μιας που φαίνεται πως τέτοιες φόρμες «του κάνουν» και τον εξυπηρετούν.
Για να ακριβολογούμε βέβαια, ο Βεργέτης δεν γράφει μια «σπουδαία» λογοτεχνία, με την έννοια της πολυεπίπεδης δυνατότητας ερμηνείας, χαρακτηριστικό κάθε «σπουδαίου» καλλιτεχνικού έργου. Αλήθεια, όμως, πόσο τη χρειαζόμαστε σήμερα τη λογοτεχνία αυτή; Κι αν η αντανακλαστική απάντηση που θα δώσουμε είναι « Πάντα, πολύ», τότε τι αξιόλογο μπορεί κανείς να συναντήσει κανείς μέσα στο Τορκί Μπαρ;
Η μη αντανακλαστική απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα κρύβεται στον τρόπο που υπάρχουνε οι ήρωες και οι ηρωίδες του βιβλίου. Ο Τζίμι ΜακΝίκολ, ο Γκάρι Κέλι, οι αδελφοί Άγρα, ο Άρης Χρήστου, ο Ηρακλής, ο Φάνης, η Ελεονώρα αποτελούνε στην πραγματικότητα αντιήρωες και αντιηρωίδες, στο μέτρο που κανένα σύμβολο δεν σχηματίζεται μέσα από τη λογοτεχνική τους ύπαρξη· το τελευταίο πράγμα που καταφέρνουν να γίνουν είναι σημεία ανοιχτά σε ερμηνείες και επίπεδα συμβολικής αναπαράστασης του σύγχρονου υποκειμένου. Για την ακρίβεια, συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο, με την έννοια πως όλοι και όλες έχουν συμπαγή, αιμάτινη σάρκα, αδιάτρητα οστά, ένα παρελθόν βαρύ σαν τούβλο (ένα τούβλο που σε στιγμές, ας τολμήσουμε να σημειώσουμε πως φαίνεται να βαραίνει και τον ίδιο τον συγγραφέα, από την άποψη της αδυναμίας να απαγκιστρωθεί απο μια στερεοτυπική δομηση αφηγηματικού παρελθόντος), έχουν όνειρα και φόβους κοινά και τετριμμένα, πίστη σε αλλοπρόσαλλες ιδέες, γνώριμο και απολαυστικό χιούμορ, ακούνε Planet και Rolling Stones, παίζουν μπάλα στον Πανιώνιο και περιφέρονται στις πόλεις καθώς αναμετρούνται με τον έρωτα, την ελευθερία και το σκοτάδι.
Για την ακρίβεια, οι ήρωες του Τορκί Μπαρ, φαίνονται πιο ζωντανοί από σενα κι από μένα, μόλις αντιληφθεί κανείς πως φέρουν την ποίηση μέσα τους βαθιά σαν μυστικό, κι αυτή η ποίηση δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια άνευ όρων κατάφαση στην ζωή.
Αν τυχαίνει να γνωρίζεις έστω και λίγο τον Νίκο Βεργέτη προσωπικά, τότε σίγουρα θα τον δεις και θα τον ακούσεις μέσα άπο τους ήρωές του, κι αυτό δημιουργεί μια κατάσταση που θα μπορούσε να πει κανείς πως εμφανίζει δύο όψεις. Η αρνητική είναι αυτή που συμβάλλει στο επιχείρημα της διεκδίκησης των «σπουδαίων λογοτεχνικών αξιώσεων», όπως περιγράφηκαν εν συντομία παραπάνω· λίγα πράγματα γίνονται διάφανα μέσα στο μυθιστόρημα αυτό.
Η θετική, όμως… Ω, ας μιλήσουμε λίγο παραπάνω για αυτήν. Αυτό το είδος της οικειότητας και της ταύτισης που προσλαμβάνει κανείς όταν συντονίσει τη ζωή του συγγραφεά, των ηρώων και των ηρωίδων, τη δική του και τη δική μου, το σημείο που εφάπτονται εν ολίγοις όλες οι ζωές, θεωρώ πως αντλεί και συνεισφέρει σε ένα από τα σημαντικότερα πράγματα της εποχής: τη θύμηση της ανθρωπινότητάς μας. Κι έτσι, έρχονται αυθόρμητα στο νου τα λόγια του έτερου Κυψελιώτη συγγραφέα, Θωμά Τσαλαπάτη, από την Ανοχύρωτη Πόλη του: «Κάθε πληγή και κάθε γδάρσιμο, κάθε χτύπημα και κάθε πτώση, κάθε εξάντληση και κάθε παραίτηση. Είναι δικά μας. Με αυτά θα χτίσουμε».
Στο Τορκί Μπαρ, όπως και σε κάθε μπαρ μια Τετάρτη βράδυ στο κέντρο της Αθήνας με σωστή παρέα, νικιέται ο μεγαλύτερος φόβος της εποχής, που είναι η μοναξιά, από το ισχυρότερο όπλο, που είναι η ευαισθησία. Η ευαισθησία και οι συντροφιές των ανθρώπων μέσα στην Ιστορία τους.
Πηγή: Saligari (25/6/2021)