Διονύσης Ασημιάδης
Το μυστήριο όπου η ιστορία φοράει τον μανδύα του ντετέκτιβ
Το μυθιστόρημα του Jim Feast, που στα ελληνικά κυκλοφορεί με τον τίτλο Ο Σέρλοκ Χολμς και το μυστικό του Καρλ Μαρξ, είναι μια λογοτεχνική ιδιοτροπία που γοητεύει ακριβώς επειδή συνδυάζει δύο κόσμους που δύσκολα φαντάζεται κανείς μαζί: την αυστηρή λογική του νεαρού Σέρλοκ και τον επαναστατικό στοχασμό του Καρλ Μαρξ.
Η δράση τοποθετείται το 1875, σε ένα σπα στη Βοημία, όπου μια σειρά από φόνους οδηγεί σε μια αναγκαστική συνεργασία του μελλοντικού ντετέκτιβ με τον φιλόσοφο και την κόρη του, Έλενορ. Η σκηνή αυτή δίνει από μόνη της έναν τόνο θεατρικό και σχεδόν σατιρικό, ενώ παράλληλα δημιουργεί τις προϋποθέσεις για να αναμετρηθούν διαφορετικοί τρόποι σκέψης.
Ο συγγραφέας, μιμείται με επιδεξιότητα το ύφος του Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, αλλά αντί να περιοριστεί στην απλή μίμηση, τολμά να ανατρέψει την αναγνωστική προσδοκία. Ο Σέρλοκ δεν είναι ακόμη ο αλάνθαστος, ψυχρός αναλυτής που γνωρίζουμε, αλλά ένας έφηβος που ανακαλύπτει τον εαυτό του, γεμάτος νεανική αλαζονεία και σπινθηροβόλα περιέργεια. Ο Μαρξ, αντίθετα, παρουσιάζεται ώριμος, στοχαστικός, σχεδόν βαρύς, με το βάρος της ιστορίας στους ώμους του, ενώ η Έλενορ λειτουργεί ως γέφυρα ανάμεσα στους δύο άνδρες, προσφέροντας φεμινιστική και ανθρώπινη διάσταση σε ένα αφήγημα που θα μπορούσε εύκολα να καταντήσει ξηρή διανοητική άσκηση.
Η ατμόσφαιρα του βιβλίου θυμίζει κλασικό νουάρ, με λεπτομερή σκηνικά και ζωντανές περιγραφές, αλλά ταυτόχρονα εμπλουτίζεται με πολιτικά υπόγεια ρεύματα. Η Παρισινή Κομμούνα και οι αγώνες των εργατών αναδύονται στο παρασκήνιο, δίνοντας ιστορική βαρύτητα σε μια υπόθεση φόνου που αλλιώς θα μπορούσε να είναι απλώς ψυχαγωγική. Έτσι, ο αναγνώστης διαβάζει ένα μυθιστόρημα που μπορεί να είναι ελαφρύ στην αφήγηση, αλλά σίγουρα δεν είναι επιφανειακό.
Το μεγαλύτερο ατού του έργου είναι η ευρηματική σύλληψη: η ιδέα να τοποθετηθεί ο Χολμς δίπλα στον Μαρξ δεν είναι απλώς ένα εύρημα για να τραβήξει την προσοχή, αλλά μια επιλογή που τροφοδοτεί την πλοκή με πρωτόγνωρες εντάσεις και ανατροπές. Μέσα από αυτή τη συνάντηση γεννιέται ένα αφήγημα που έχει το σασπένς της κλασικής αστυνομικής ιστορίας αλλά και το στοχαστικό βάθος μιας πολιτικής αλληγορίας. Το αποτέλεσμα είναι ένα βιβλίο που προσφέρει πολλαπλά επίπεδα ανάγνωσης: μπορεί να διαβαστεί ως απολαυστική περιπέτεια, ως χιουμοριστικό λογοτεχνικό παιχνίδι, αλλά και ως μια λεπτή αναφορά σε ιστορικά και κοινωνικά ρεύματα του 19ου αιώνα.
Συνολικά, το έργο δεν φιλοδοξεί να σταθεί δίπλα στα αριστουργήματα της κλασικής αστυνομικής λογοτεχνίας ούτε να υποκαταστήσει μια βιογραφική μελέτη για τον Μαρξ. Αντίθετα, παίζει με την ιδέα ότι οι μεγάλοι χαρακτήρες της ιστορίας και της μυθοπλασίας μπορούν να συνυπάρξουν στο ίδιο χαρτί, δημιουργώντας κάτι ανάμεσα σε παρωδία, φόρο τιμής και πρωτότυπη αφήγηση. Πρόκειται για ένα βιβλίο που θα εκτιμήσουν οι λάτρεις της διαφορετικής λογοτεχνικής σύζευξης, εκείνοι που αγαπούν την ιστορία αλλά θέλουν να τη δουν υπό άλλο πρίσμα, και όσοι έχουν αδυναμία στις φρέσκες αφηγηματικές ιδέες. Είναι μια ανάγνωση που προκαλεί χαμόγελο, περιέργεια και έναν παράξενο σεβασμό για το θάρρος του συγγραφέα να ενώσει κόσμους που, κανονικά, δεν θα έπρεπε ποτέ να συναντηθούν.
(Πηγή: theopinion)