Αντώνης Φράγκος
Από το δημιουργικό χάος της Βαϊμάρης στην ανείπωτη φρίκη του Τρίτου Ράιχ
Λογοτεχνικά βιβλία που περιγράφουν γλαφυρά την κατάσταση στα τελευταία χρόνια της περίφημης Δημοκρατίας της Βαϊμάρης και στα πρώτα χρόνια του ναζιστικού καθεστώτος – με τον Κλάους Μαν να παραλλάσσει τον γνωστό μύθο του Φάουστ και τον Έριχ Κέστνερ να αφηγείται την ιστορία του ηθικολόγου Φάμπιαν.
Μεφίστο
Το γνωστό έργο του Κλάους Μαν, γιου του σπουδαίου Τόμας Μαν, ο «Μεφίστο» (Εκδ. Έρμα), σε πλαστική μετάφραση της Σοφίας Αυγερινού και επίμετρο του Δημήτρη Τσεκούρα, παραλλάσει τον μύθο του Φάουστ, ένθα ο φιλόδοξος ηθοποιός Χέντρικ Χέφγκεν, ένθερμος θιασώτης ριζοσπαστικών σοσιαλιστικών ιδεών, μεταλλάσσεται σε βασικό μοχλό της ναζιστικής προπαγάνδας αναρριχώμενος έως τον διευθυντικό θώκο του κρατικού θεάτρου. Ο Μαν παρακολουθεί τον Χέφγκεν από τη θητεία του σε κάποιο θίασο του Αμβούργου, ντοκουμεντάρει αριστοτεχνικά τον τρόπο ζωής στην ύστερη Δημοκρατία της Βαϊμάρης – καθώς μέσα από το προσωπικό του θεάτρου αναδεικνύονται διαφορετικές πολιτικές στάσεις. Εξαιρετικά διαμορφωμένοι χαρακτήρες – κάποιοι παραπέμπουν σε υπαρκτά πρόσωπα, όπως και ο βασικός ήρωας του βιβλίου, ο οποίος παρά τη διαρκή του ενσωμάτωση στο ναζιστικό καθεστώς, προσπαθεί και βρίσκει δικαιολογίες σε κάθε κίνηση υποταγής του. Διάφοροι φίλοι και συνεργάτες εξαφανίζονται· ή ίδια του η γυναίκα αυτοεξορίζεται. Αμφιβολίες έχει, αλλά η τρέλα του για την εξουσία, για τη δόξα, τον οδηγεί όλο και πιο βαθιά στη φρίκη του Τρίτου Ράιχ. Η αφήγηση του Μαν ακροπατεί ανάμεσα στον οξύ σαρκασμό και την υπέρμετρη οργή -ο λόγος του συχνά καταιγιστικός, υπονομευτικός και ανατρεπτικός-, ένα έργο με διαχρονική ισχύ, καθώς διαπραγματεύεται τις σχέσεις τέχνης και εξουσίας, ηθικής και πολιτικής. Η αίσθηση του τρόμου πανταχού παρούσα, έντονη και στον ίδιο τον Χέφγκεν· μια λάθος κίνηση μπορεί να τον ρίξει στην κόλαση όπως αρκετούς από τους συνεργάτες του
Η εισαγωγή, το πρελούδιο, που αναφέρεται στο 1936, με την παράθεση της δεξίωσης του πρωθυπουργού των ναζί Γκαίρινγκ και τη συμμετοχή του Γκαίμπελς, αποτελεί σπάνιο κομμάτι περιγραφής της ναζιστικής ψυχοσύνθεσης. Ο Μαν εκδίδει το μυθιστόρημά του στα 1936 αλλά στη Γερμανία θα αργήσει πολύ να κυκλοφορήσει, διότι οι συγγενείς των υπαρκτών προσώπων θα τον πάνε στη λεγόμενη «Δίκη του Μεφίστο». Όμως, ο Κλάους Μαν έχει αυτοκτονήσει τον Μάιο του 1949, μόλις 42 χρόνων, μην αντέχοντας όλον αυτόν τον εφιάλτη που επέβαλε ο ναζισμός.
Πηγή: εφημερίδα Η Αυγή (26/6/2020).