9
Στάθης Ιντζές
Ενορχήστρωση για μια πόρτα
Στο τελευταίο βιβλίο του Δημήτρη Τσεκούρα συναντούμε συχνότατα το φαινόμενο της συνειδητής επανάληψης κάποιων λέξεων. Η επαναλαμβόμενη λέξη μάλιστα έχει διαφορετικό συγκείμενο κάθε φορά που χρησιμοποιείται και στο τέλος του φαινομένου μπορεί να ειδωθεί υπό διαφορετικό πρίσμα απ’ ό,τι στην αρχή. Πρόκειται για μια τεχνική που έχει τελειοποιήσει ο συγγραφέας –από βιβλίο σε βιβλίο– και την αναδεικνύει στην Πόρτα όχι ως ένα συγγραφικό κατόρθωμα, αλλά ως κάτι ουσιώδες και απαραίτητο για την αναγνωστική εμπειρία.
Μπορούμε να αντιληφθούμε την ομορφιά αυτου του φαινομένου (της απανάληψης) αν κάνουμε τον παραλληλισμό του με τη μουσική, που είναι γεμάτη από επαναλήψεις θεμάτων και εξαρτάται από αυτές. Αν δεν υπήρχε αυτό το χαρακτηριστικό, τότε το αποτέλεσμα που θα έφτανε στα αυτιά μας θα ήταν χαοτικό, ένας θόρυβος χωρίς αρχή μέση και τέλος. Και το παράδειγμα αυτό δεν το ανέφερα τυχαία καθώς στο βιβλίο του Τσεκούρα υπάρχουν αναφορές στον Μπαχ και στον Χατζιδάκι.
Η «ενορχήστρωση» που κάνει ο συγγραφέας, τώρα:
α) με τις γλωσσολογικές του ερμηνείες
(σελ, 91 – ερμηνεία της λέξης ανακούφιση
σελ 95 – η ερμηνεία της λέξης φέρετρο)
σελ 101 – η ερμηνεία της λέξης μετάβαση)
μεταξύ άλλων
β) με τις εύστοχες λεκτικές του επιλογές:
άμα τη εμφανίσει
επέπτρωτο
υποδηλοί (με οι)
τίνι τρόπω
γ) με τα λεκτικά του πειράματα, ενίοτε χιουμοριστικά, και τις γλωσσοπλαστικές του αρετές:
ανθρώπινος άνθρωπος
μποτοξαρισμένο ύφος
φανερώνει καταρχήν έναν συγγραφέα με πλούσιο λεκτικό οπλοστάσιο, με παιδεία (είναι φιλόλογος άλλωστε) αλλά ταυτόχρονα και κάποιον που αντιμετωπίζει τη συγγραφή με τη διάθεση και την αχαλίνωτη φαντασία ενός μικρού παιδιού.
Ο συγγραφέας, ακόμα, μπορεί να μιλάει για τον φόβο ή για τον θάνατο, έννοιες με «αρνητικό» φορτίο και να τις κάνει να φαίνονται αστείες μέσα από την επανάληψη και τον σταδιακό εκφυλισμό τους που προκύπτει από αυτήν. Η συπληρωματική αφήγηση που παρεκκλίνει από το κυρίως κείμενο με τη μορφή υποσημειώσεων (οι οποίες ουσιαστικά συγκροτούν ένα ακόμα σώμα, αυτόνομο) είναι πάντοτε χρήσιμη.
Ο ήρωας του Δημήτρη δεν είναι το πυροτέχνημα, αλλά ο άνθρωπος στην πλατεία που το παρακολουθεί. Είναι ένας ήρωας που τον βασανίζει και τον χωρίζει από την κοινωνία κάποια έμμονη ιδέα, κάποια ευαισθησία κάποια ζωή αινιγματική. Ένας ήρωας που συνομιλεί με τον εαυτό του, του απευθύνει ερωτήσεις, του ασκεί κριτική. Η εσωτερική του περιπέτεια σημαδεύεται τόσο από ό,τι στοχάζεται μα και από ό,τι πράττει. Όταν για παράδειγμα έβγαλε την πόρτα από την θέση της και άφησε το σπίτι του –και την προσωπική του ζωή συγχρόνως– εκτεθειμένο στα βλέμματα των υπολοίπων κατοίκων, εισέπραξε μια εχθρικότητα.
Ένα άλλο στοιχείο του ήρωα είναι ότι η ομιλία του [ή (και) η αφήγηση του συγγραφέα] διαθέτει ορισμένα γλωσσικά χαρακτηριστικά που φανερώνουν την ταυτότητα του.
Χρησιμοποιεί μια κοινωνιόλεκτο που κοσμείται είτε από εκφράσεις κύρους:
Κάθε μετάβαση είναι εμπεδωμένο αίτιο
ή
συνηθισμένος γαρ, καθότι επιρεπής
είτε από εκφράσεις που χρησιμοποιούνται υπό ορισμένες συνθήκες επικοινωνία:
κοινώς τη γάμησες φίλε μου
in your face theater
Μα πόσο πολύ βλάκας!
Ε, ρε μάνα μου πακέτο!
Επίσης, παρατηρούμε ότι αν και ο ήρωάς μας είναι κοσμοκαλόγερος, δεν εγκαταλείπει τον ταξικό προβληματισμό. Αναρωτιέται αν είναι δέσμιος της ύλης και των αντικειμένων ενώ ο συγγραφέας μας πληροφορεί ότι δεν έχει σχεδόν καθόλου λεφτά. Σε ένα υποκεφάλαιο μάλιστα καταλήγει με τη φράσηΕλευθερία είναι κάτι ο Ακατάληπτο, ενώ κάπου αλλού αναφέρεται στις κουραστικές ευθύνες που φέρνουν τα υλικά αγαθά στον κάτοχό τους.
Κλείνοντας, θα ήθελα να πω ότι τη στιγμή που οι ειδικοί κάνουν λόγο για κορεσμό θεμάτων, ότι λίγο πολύ έχουν γραφεί όλα, ότι η συγγραφική πρωτοτυπία έχει εξαντληθεί, το βιβλίο του Δημήτρη Τσεκούρα είναι η τρανταχτή απόδειξη ότι το αισθητό σύμπαν αποτελεί ανεξάντλητη πηγή θεμάτων. Αρκεί η ύπαρξη ή η μη ύπαρξη μια πόρτας για να έχουμε βιβλίο, ένα βιβλίο που να μην μοιάζει με τα περισσότερα που κυκλοφορούν.
———–
Πηγή: Θράκα (16/3/2019)
* Το κείμενο εκφωνήθηκε στην παρουσίαση του βιβλίου, στις 12 Μαρτίου, στο Polis Art Cafe.