Αγγελική Σπηλιοπούλου
Οι ορισμοί της γυναικοκτονίας
Η Δρ. Νταϊάνα Ράσελ [1938-2020] ήταν μια από τις κορυφαίες πρωτοπόρους και ειδικούς σε θέματα σεξουαλικής βίας και κακοποίησης γυναικών και κοριτσιών στον κόσμο. Για 40 χρόνια ασχολήθηκε ενεργά με την έρευνα σχετικά με αυτά τα εγκλήματα και έγραψε, συνυπέγραψε, επιμελήθηκε ή/και συνεπιμελήθηκε 17 βιβλία και πολλά άρθρα, πολλά από τα οποία έχουν γίνει έγκυρες πηγές για τον βιασμό, την αιμομιξία, την γυναικοκτονία και την αιτιώδη σχέση μεταξύ πορνογραφίας και σεξουαλικής βίας.
Από τις εκδόσεις Έρμα κυκλοφόρησε το δοκίμιο της “Οι ορισμοί της γυναικοκτονίας” σε μετάφραση και εισαγωγή από την Κατερίνα Σεργίδου. Στα Επιλεγόμενα της έκδοσης περιλαμβάνεται το δοκίμιο της Κολομβιανής φεμινίστριας και ακαδημαϊκού Ντόρις Λάμους Καναβάτε “Η σεξουαλική πολιτική της γυναικοκτονίας. Συμβολή στην εννοιολογική της.”
Η Ράσελ θέλοντας να διαπιστώσει πώς ορίζεται στα λεξικά του 19ου αιώνα ο όρος γυναικοκτονία κάνει μια έρευνα και στη συνέχεια καταγράφει τη χρήση και την ιστορία του όρο. Ξεκινά παραθέτοντας την μετάβαση από τον όρο ανθρωποκτονία στον όρο γυναικοκτονία κι έπειτα προβαίνει σε μια φεμινιστική προσέγγιση της ετυμολογίας λέξεων όπως mankind, humankind, manslaughter, homicide. Στόχος της μετά την παράθεση της γενεαλογίας του όρου, ήταν η δική της ανάλυσή του.
Επιμένει στη χρήση του όρου γυναικοκτονία για τα εγκλήματα κατά των γυναικών, τα οποία διαπράττονται λόγω σεξιστικών αντιλήψεων και μισογυνισμού. Οι δολοφονίες που ως κίνητρο είχαν την επιβολή οποιαδήποτε μορφής εξουσίας σε γυναίκες πρέπει να ορίζονται ως γυναικοκτονίες. Σύμφωνα με τη Ράσελ, οι άνδρες σκοτώνουν γυναίκες ακριβώς επειδή είναι γυναίκες. Η κατοχύρωση ορθής και διακριτής χρήσης του όρου γυναικοκτονία αποσκοπεί στη νοηματοδότηση της έμφυλης διάστασης των εγκλημάτων κατά των γυναικών σε νομικό, πολιτικό και κοινωνικό πλαίσιο.
Η Καναβάτε στο δοκίμιό της προτείνει να ιδωθεί η βία κατά των σωμάτων ως ιστορική κατασκευή. Αναφέρει ότι οι πολίτες (άνδρες και γυναίκες) που ανήκουν σε κατώτερες κοινωνικές ομάδες είναι δέκτες επιβολής εξουσίας οπότε κατά συνέπεια μπορεί να δεχθούν βία ανεξάρτητα του φύλου τους. Επίσης, η συγγραφέας υπογραμμίζει, ότι η βία πηγάζει από φορείς άσκησης εξουσίας, το κράτος, τους θεσμούς, τις Αρχές, τους εκάστοτε κυβερνώντες. Με αυτές τις διαπιστώσεις της η Καναβάτε υποδεικνύει την τρομοκρατία που τα κέντρα εξουσίας καλλιεργούν και κυρίως στη βία επί των γυναικείων σωμάτων από την εποχή της Ιεράς εξέτασης με την καύση των μαγισσών την αποικιοκρατία και τον μισογυνισμό, που καλά κρατεί ως τις μέρες μας. Μέσα από τις απόψεις του Μισέλ Φουκώ και της Νταϊάνα Ράσελ, η Καναβάτε προσδιορίζει τη γυναικοκτονία ως μια μορφή τρομοκρατίας που εδράζεται στον σεξισμό.
Αυτό που αποκαλύπτει η Καναβάτε, χωρίς συναισθηματισμό, είναι ότι και το κράτος είναι ένας χαρακτήρας σε αυτή την αφήγηση. Μερικές φορές απουσιάζει. Συχνά είναι συνένοχο. Πάντα εμπλεκόμενο. Η ατιμωρησία δεν είναι αποτυχία της δικαιοσύνης· είναι μέρος του σχεδίου.
Το δοκίμιο δεν αφορά μεμονωμένους άνδρες που σκοτώνουν μεμονωμένες γυναίκες. Αφορά τις δομές που καθιστούν τους θανάτους τους επιτρεπτούς. Και ευανάγνωστους.
Η γυναικοκτονία, υποστηρίζει, είναι το αποτέλεσμα της πειθαρχίας που επιβάλλει στη γυναίκα η πατριαρχία με τρόπο θεαματικό, δημόσιο, υποδειγματικό. Ρυθμίζει την επιθυμία, τιμωρεί την απόκλιση και διατηρεί μια έμφυλη αίσθηση τρόμου. Δεν είναι απλώς βία – είναι επικοινωνία. Ένα μήνυμα γραμμένο σε σώματα.
(Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Frear)